Definicja

I. Naczynia krwionośne mózgu
II. Tętniak
III. Tętnica szyjna

Krwiak podpajęczynówkowy – krwotok do przestrzeni pod środkową oponą mózgową (oponą pajęczą), zazwyczaj traktuje się jak udar, ponieważ jest to zwyczajowa nazwa zdarzenia w następstwie skrzepu krwi w naczyniach mózgowych lub krwotoku do mózgu. Jednakże krwotok podpajęczynówkowy ma zupełnie inne przyczyny i objawy niż skrzep lub krwiak powstały w tkance mózgowej i w związku z tym wymaga szczególnej uwagi.

 W około mózgu znajdują się trzy błony. Bardzo twarda tkanka zwana oponą twardą [łac. dura mater], tkanka środkowa – opona pajęcza lub pajęczynówka [łac. arachnoidea] oraz wewnętrzna tkanka miękka zwana oponą miękką [łac. pia mater]. Jeśli jedna z tętnic na powierzchni mózgu zostaje rozerwana, krew wypełnia przestrzeń pomiędzy błoną wewnętrzną a środkową.

Krwotok pod oponą pajęczą powstaje średnio u jednej na ok. 10 000 osób mieszkających w krajach zachodnich rocznie i reprezentuje tylko 5% przypadków udarów. Krwiaki zwykle dotyczą osób pomiędzy 40 a 60 rokiem życia i występują częściej u kobiet niż mężczyzn. Jest to uraz bardzo poważny.

Przyczyny krwotoku podpajęczynówkowego

Krwotok pod oponę pajęczą może pojawić się z kilku powodów. W większości przypadków przyczyną jest poszerzenie (napompowanie) naczynia krwionośnego – tętniak. Tętniaki powstają w wyniku wady wrodzonej (obecne są od urodzenia, niekiedy dziedziczone) lub rzadziej w rezultacie innej choroby, np. wielotorbielowatości nerek.

Kiedy dochodzi do nagłego pęknięcia tętniaka, krew zostaje uwięziona pomiędzy błoną wewnętrzną a środkową i tworzy otoczkę wokół mózgu. Miesza się z płynem mózgowo-rdzeniowym znajdującym się przestrzeni naokoło mózgu i rdzenia kręgowego, co w rezultacie pomaga w zdiagnozowaniu urazu (patrz poniżej). Duże ilości krwi wyciekającej z rozerwanych naczyń skutkują zwiększeniem ciśnienia wewnątrzczaszkowego, wywołując nieraz tym samym uszkodzenie mózgu, ale jednocześnie zmniejsza to krwawienie.

Krwotoki powstają także w następstwie innych wad wrodzonych naczyń krwionośnych lub uderzenia w głowę.

Objawy krwotoku podpajęczynówkowego

Objawy krwotoku podpajęczynówkowego pojawiają się nagle. Niektóre przypadki są następstwem takich czynności jak podnoszenie ciężkich przedmiotów, seks, wysiłek umysłowy itp. Wszystkie one powodują podniesienie ciśnienia krwi. Objawy to:

• Uczucie tzw trzasku w głowie
• Silny ból głowy
• Światłowstręt
• Mdłości lub wymioty
• Dezorientacja
• Utrata przytomności
• W poważnych przypadkach, natychmiastowa śmierć
• Po wystąpieniu krwotoku, niektóre osoby mogą odczuwać objawy podobne do udaru, np. paraliż jednej strony ciała. W wielu przypadkach odnotowuje się podwyższoną temperaturę ciała oraz sztywność karku i pleców.

Niektórzy, przed pojawieniem się krwawienia, doświadczają objawów wstępnych w postaci niewielkich bólów głowy, światłowstrętu i mdłości. Jest to tzw. „krwawienie ostrzegawcze” i może oznaczać, że niedługo dojdzie do rozległego krwawienia z tętniaka.

Działania ochronne

Kiedy zachodzą podejrzenia wystąpienia krwawienia podpajęczynówkowego, lub innego umiejscowionego w głowie, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub pogotowiem. Objawy „krwawienia ostrzegawczego” nie są charakterystyczne, dlatego trudno jest je na początku wiązać z poważną chorobą.

Nie można badać wszystkich, którzy uskarżają się na bóle głowy i mdłości, pod kątem krwotoków oponowych. Jednakże jeśli pacjent doznaje uczucia sztywności szyi połączonych z ostrym bólem i którymkolwiek z innych wspomnianych objawów, jest to powód do obaw i należy wtedy szukać pomocy specjalisty.

Wiele osób żyje z tętniakami, które nigdy nie pękają. Czasami są one przypadkiem wykrywane w badaniach obrazowych i wtedy usunięcie lub pozostawienie tętniaka zależy od oceny lekarza i woli pacjenta.

I. Rdzeń kręgowy. II. Kanał rdzeniowy.
III.Punkcja lędźwiowa

Diagnoza

W przypadku podejrzeń zaistnienia krwotoku podpajęczynówkowego wykonuje się tomografię komputerową. W wielu przypadkach badanie ukazuje krew nagromadzoną wokół mózgu. Jeśli badanie nie daje rozstrzygających wyników, przeprowadza się punkcję lędźwiową w celu pobrania próbki płynu mózgowo-rdzeniowego, który ma kontakt z płynem okalającym mózg i sprawdza się czy jest w nim krew.

Metody obrazowania naczyń krwionośnych mogą wskazać, gdzie ulokowany jest tętniak i w ten sposób pomóc w wyborze najlepszego leczenia.

Leczenie krwotoku podpajęczynówkowego

Pacjenci, u których stwierdzono krwotok pod oponę pajęczą, czują się bardzo źle, a leczenie ma głównie na celu ustabilizowanie układów oddechowego i krążenia, przy jednoczesnym poszukiwaniu umiejscowienia głównego problemu. Utrata przytomności może być długotrwała.

Jeśli jest to możliwe, pęknięty tętniak zostaje zamknięty w czasie operacji, poprzez założenie na pękniętym naczyniu klipsu, lub za pomocą nowszej metody, embolizacji zwojami platynowymi, polegającej na wprowadzeniu przez naczynie krwionośne do mózgu cienkiej sondy do tętniaka, a następnie wypełnienie go mikroskopijnymi zwojami drutu platynowego.

Komplikacje i perspektywy

Krwotok podpajęczynówkowy jest stanem bardzo poważnym. Częstym jego powikłaniem jest skurcz naczyń krwionośnych, który blokuje dostęp tlenu do tkanek mózgowych znajdujących się w pobliżu pęknięcia.

Można wtedy stosować leki naczyniowe, rozszerzające naczynia krwionośne, jednak one same w wielu przypadkach pogarszają tylko objawy.

Ponad jedna trzecia przypadków krwawień pod oponę pajęczą kończy się śmiercią.

Ryzyko ponownego krwotoku zostaje znacznie ograniczone po zaklipsowaniu tętniaka jednak nadal jest ono poważne. Ponadto u wielu pacjentów krwawienie wiąże się ze znacznym uszkodzeniem mózgu i jego funkcji.

Read this article in English